Lęki

Fobia społeczna

Występuje jeden z następujących objawów:

• znaczna obawa znalezienia się w centrum uwagi lub obawa zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący,
• wyraźne unikanie znalezienia się w centrum uwagi lub w sytuacjach związanych z obawą zachowania się w sposób, który okaże się kłopotliwy lub kompromitujący.

Pozostałe czynniki konieczne do rozpoznania lęku społecznego, które utrzymują się przez pewien czas od momentu wystąpienia zaburzeń:

• bicie serca, silne odczucie
• nadmierne pocenie się,
• suchość w jamie ustnej nie spowodowana lekami
• utrudnione oddychanie,
• uczucie dławienia się,
• ból lub dyskomfort w klatce piersiowej,
• nudności lub nieprzyjemne doznania brzuszne,
• zawroty głowy, brak równowagi, wrażenie omdlewania, uczucie oszołomienia,
• poczucie nierealności przedmiotów (derealizacja) albo dystansu czy „nierealności” samego siebie (depersonalizacja),
• obawa utraty kontroli, „zwariowania”, wyłączania się,
• obawa śmierci,
• uderzenia gorąca, zimne dreszcze,
• poczucie drętwienia, swędzenia.
• Dodatkowo pojawia się, co najmniej jeden z następujących objawów:
• zaczerwienienie lub dygotanie,
• obawa zwymiotowania,
• nagła potrzeba lub obawa oddania moczu lub stolca.

Fobie specyficzne

Fobie specyficzne to zaburzenie objawiające się silnym i niewytłumaczalnym lękiem przed konkretnymi obiektami bądź sytuacjami.

• fobie zwierzęce – np. lęk przed pająkami, szczurami,
• fobie związane ze środowiskiem naturalnym – np. lęk przed burzą, konkretną rośliną,
• fobie typu krew czy zranienie – np. lęk przed bólem, brudem, zarazkami,
• fobie sytuacyjne – agorafobia, klaustrofobia, lęk przed lekarzem,

Zespół lęku uogólnionego (GAD)

Zespół lęku uogólnionego, inaczej zaburzenie lękowe uogólnione (generalized anxiety disorder, GAD) dotyka nawet 5-8% populacji ogólnej, a istotą problemu jest doświadczenie ciągłego niepokoju, który nie wiąże się z żadnym konkretnym czynnikiem.

Zaburzenia lękowe uogólnione objawiają się:

• uporczywie występującym martwieniem się i lękiem nieproporcjonalnym do sytuacji i okoliczności
• zamartwianie się na zapas, często o błahe sprawy,
• wybieganie myślami za bardzo w przyszłość i eskalowanie problemu

Lęk uogólniony określany jest jako wolnopłynący; może pojawić się bez konkretnej przyczyny i sprawia, że osoba z tym zaburzeniem pozostaje w stanie ciągłej czujności, jak gdyby miało się wydarzyć coś złego. Stan ten jest związany z ciągłym uczuciem dyskomfortu, napięcia, strachu i niemożliwością odprężenia się. Lęki dotyczą wielu aspektów życia codziennego, głównie są to sprawy finansowe, zdrowotne, dotyczące pracy, relacji itd.

Lęk paniczny z agorafobią lub bez agorafobii

Osoba z tym zaburzeniem doświadcza nagłych ataków paniki (ok. 5-20 minutowych), intensywnych i przytłaczających epizodów silnego lęku, które przeżywa jako „nie do opanowania”. Zwykle towarzyszy im szereg objawów fizjologicznych (duszność, pocenie, drżenie ciała, płytki oddech, zawroty głowy, odrętwienie, mdłości, ból brzucha, lęk przed śmiercią, parestezje). Napady paniki są nagłe, nie związane z żadnym czynnikiem sytuacyjnym. Osoba doświadczająca lęku panicznego często boi się wystąpienia kolejnych ataków, dlatego unika miejsc, z których ucieczka mogłaby być utrudniona (często kino, supermarket, komunikacja miejska) – w takich przypadkach diagnozuje się lęk paniczny z agorafobią. Agorafobia może też występować bez napadów paniki

Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD)

Obsesje są niechcianymi, intruzywnymi, nieakceptowanymi i powtarzającymi się myślami, obrazami i impulsami, które są trudne do skontrolowania i powodują duży stres, nawet jeśli osoba doświadczająca tych myśli zdaje sobie sprawę z ich irracjonalności. Ich zawartość skupia się na martwiących, wzbudzających wstręt, pozbawionych sensu treściach jak brud, zanieczyszczenia, zarazki, nieakceptowane zachowania seksualne, obawa przed zrobieniem komuś krzywdy, potrzeba porządku i symetrii.

Kompulsje pojawiają się zwykle w odpowiedzi na obsesje. Są to sztywne, powtarzające się rytuały, które człowiek czuje się zmuszony wykonywać. Mają służyć redukcji napięcia wywołanego natrętnymi myślami, ochraniać przed lękiem. Do najczęściej występujących kompulsji należą: mycie rąk, sprawdzanie, układanie oraz czynności umysłowe – powtarzania pewnych fraz, liczenie, modlitwa.

Natrętne myśli są bardzo kłopotliwe dla pacjenta. Dotyczą one spraw, których się boi, a czynności kompulsyjne mają zapobiec ich urealnieniu. Osoba taka stara się wykonywać czynności perfekcyjnie, ale prawie nigdy nie jest do końca zadowolona z ich wykonania, dlatego czuje przymus powtarzania ich co powoduje, że czynności te pochłaniają bardzo dużo czasu, zwłaszcza w nasilonej postaci zaburzenia.

Zespół ostrego stresu (ASD) i zespół stresu pourazowego (PTSD)

Zespół ostrego stresu (ASD) może wystąpić po przeżyciu traumatycznej sytuacji. Głównym kryterium różnicujących te dwa zaburzenia jest występowanie w przypadku ASD grupy objawów dysocjacyjnych. Do grupy tej należą: uczucie odrętwienia, depersonalizacja, derealizacja, poczucie oszołomienia, izolacja od ludzi, dziwne zachowania, problemy z pamięcią. Objawy te następują po szokującym wydarzeniu i trwają od kilku dni do miesiąca. W sytuacji utrzymywania się objawów dłużej niż miesiąc właściwą diagnozą będzie PTSD.

Zespół stresu pourazowego (PTSD) może wystąpić na skutek doświadczenia traumatycznego wydarzenia (wojna, napaść, wypadek komunikacyjny, katastrofa ekologiczna, znęcanie fizyczne lub psychiczne). Symptomy mogą obejmować ciągłe napięcie i trudności w odprężeniu się, koszmarne sny, powracające wspomnienia traumatycznego wydarzenia i usilne próby uniknięcia wszystkiego co jest z nim powiązane/kojarzone. Osoba dotknięta tym zaburzeniem ma problem z przypomnieniem sobie przebiegu traumatycznych zdarzeń, kłopoty z bezsennością, koncentracją, odczuwaniem pozytywnych emocji, szybko się denerwuje i irytuje, łatwo ją przestraszyć.